A) Maid mearkkaša miehtan?
- Bivdde ohppiid lohkat ohppiidteavstta, jeara áinnas čuovvulangažaldagaid. Ovdamearkka dihtii:
- Lei go mihkkege mii hirpmástuhtii din das maid dii logaidet?
- Manne son nu ollugat vurdet muitaleames seksuála illastemiid birra?
- Mii lea veagalváldinmyhta?
- Manne lea árvvusatnin dehálaš?
- Manne sáhttá leat váttis fuobmát gokko earáid ráját leat?
- Manne lea miehtan buorre? Leat go das eará buorit váikkuhusat go ahte dat sáhttá leat buorre reaidun veagalváldima vuostá?
- Dál galget oahppit hállat dan birra mo miehtan sáhttá oidnot geavadis. Bivdde sin háleštit čuovvovaš gažaldaga birra guovttes/smávva jovkkožiin sullii 1-2 minuhta: Mo sáhttá miehtan oidnot/gullot/dovdot?
Čohkke ohppiid jurdagiid jurddakártii távvalii.
B) Myhtat sohkabeali, seksualitehta ja miehtama birra
Čilgehus.
- Printe ja čuohpa eret daid myhtaid mat leat bargoárkkas “Myhtaid cuvken”.
- Juoge ohppiid 3-4 oahppi sturrosaš joavkkuide, ja bivdde sin digaštallat čuovvovaš gažaldagaid juohke myhta oktavuođas:
- Leat go gullan dán myhta ovdal? Jus leat, gos leat gullan?
- Sáhttá go dát myhta leat vahátlaš? Jus lea, guđe láhkai?
- Mo mii sáhttit cuvket dán myhta?
- Loahpat oktasaš čoahkkáigeasuin
Cavgileamit oahpaheaddjái
Seksuála illasteamit lea sensitiiva, persovnnalaš fáddá mii sáhttá bávččagahttit ollu ohppiid. Statistihkka čájeha ahte dakkáriid leat ollu nuorra olbmot vásihan. Muhtun du ohppiin lea várra ieš dan vásihan. Muital ohppiide ovdal tiimma ahte dat lea oahpahusa fáddá, ja daja čielgasit ahte sii eai dárbbaš oassálastit jus eai háliit. Dehálaš lea ahte oahpaheaddji lea erenoamáš fuolalaš dain tiimmain main lea sáhka seksuála illastemiin ja veahkaváldimiin. Sáhttá leat vuogas ahte lea molssaevttolaš oahpahuslážáldat daid ohppiid várás geat dan dárbbašit.
Oahpaheaddji ferte maid leat ráhkkanan dasa ahte oahppit sáhttet oažžut váikkuhusaid maŋŋá tiimma, ja dalle livččii vuogas muitalit ohppiidasat geainna sii sáhtašedje háleštit (geahča heivvolaš fálaldagaid resursabáŋkkus). Dasto lea dehálaš deattuhit ahte ovddasvástádus seksuála illasteamis dahje veahkaváldimis gullá álo sutnje gii lea čađahan rihkkuma dahje illasteami. Dán filmmas leat buot nuorra albmát dubmejuvvon veahkaváldimis, nu ahte ii leat makkárge dárbu digaštallat sivalašvuođagažaldaga. Geahččal baicce oažžut ohppiid digaštallat daid jurdagiid mat bohtet ovdan filmmas.
Mii diehtit maiddái ahte seksuála illasteapmi leat dakkár čuolbma mii čuohcá buot sohkabeliide. Statistihkka Norggas lea váldoáššis vuođđuduvvon sohkabealkategoriijaide; almmái ja nisu, muhto riikkaidgaskasaš dutkan čájeha ahte sohkabealminoritehtat gillájit hui ollu. Dat statistihkka mii mis lea Norggas, čájeha ahte seksuála illasteamit čuhcet ollu eanet nieiddaide go gánddaide, juoga mii lea váttisvuohtan nissoniid eallimii, oadjebasvuhtii ja dearvvašvuhtii. Seammás dagaha árbevirolaš oaidnu das mii seksuála illasteapmi lea ja geasa dat sáhttá čuohcat, ahte gánddat eai sáhte eai ge duostta dieđihit maid sii leat vásihan.
Gealbomihtut
- Smiehttat hástalusaid birra rájáid bidjama oktavuođas ja ságaškuššat iešguđet árvvuid, norpmaid ja lágaid mat gusket sohkabeallái, seksualitehtii ja rupmašii
- Čielggadit ja ságaškuššat dárogielfágalaš dahje fágaidgaskasaš fáttáid njálmmálaččat
- Áddet earáid geahččaguovllu ja hálddašit digaštallama oskku, eallinoainnu ja árvogažaldagaid birra
Har du noe på hjertet?
Alt materiellet i Kunnskapsportalen blir fortløpende vurdert og oppdatert. Dersom du har spørsmål eller kommentarer til noe av innholdet, ta kontakt, gi oss beskjed eller still spørsmål, så ser vi på saken.